Niezależny Ośrodek badań Ekonomicznych NOBE przygotował kolejną prognozę rozwoju gospodarczego kraju w latach 2000-2003. Wybrane fragmenty tej prognozy zamieszczamy poniżej. Prace nad prognozą makroekonomiczną na rok 2001 (PKB, kategorie popyty finalnego, nierównowaga zewnętrzna i wewnętrzna, inflacja, kursy walutowe) zostały zrealizowane w ramach umowy ramowej z Agencję Reutera. Rozszerzenia zakresu prognozy i wydłużenia jej horyzontu do roku 2003 dokonano w ramach umowy ramowej z Ministerstwem Finansów.

Stan obecny gospodarki. Wstępne dane dotyczące trzeciego kwartału 2000 roku wskazują na niespodziewanie słabą kondycję polskiej gospodarki. Jak wynika z danych GUS i szacunków NOBE, tempo wzrostu gospodarczego w III kwartale 2000 roku obniżyło się do 4%, głownie za sprawą niskiej, ledwie ponad 2% dynamiki absorpcji krajowej. Niska dynamika PKB w warunkach nieelastycznego rynku pracy doprowadziła do zmniejszenia popytu na zatrudnienie i stopa bezrobocia wzrosła do 14%. Wyższa inflacja osłabiła tempo wzrostu dochodów realnych ludności, prowadząc łącznie do znacznego spowolnienia tempa wzrostu popytu konsumpcyjnego już w II kwartale 2000. Niezdecydowana reakcja rządu na wzrost inflacji oraz rosnące wątpliwości dotyczące zwiększenia restrykcyjności polityki fiskalnej w średnim okresie i przyspieszenia reform strukturalnych doprowadziły do nadmiernego zacieśnienia polityki pieniężnej i spowolnienia tempa wzrostu inwestycji w II i III kwartale 2000. Pozytywnym zjawiskiem jest poprawa w handlu zagranicznym, korzystnie wpływająca na stan deficytu obrotów bieżących w relacji do PKB. Wysoka dynamika eksportu, wywołana przyspieszeniem wzrostu gospodarczego u naszych partnerów handlowych oraz obniżona dynamika importu, wynikająca ze spowolnienia wzrostu konsumpcji i inwestycji osłabiły niekorzystną tendencję kumulacji deficytu obrotów bieżących. Szkoda, że stało się tak kosztem znacznego spowolnienia tempa wzrostu gospodarczego obecnie i w przyszłości (w związku z drastycznym obniżeniem dynamiki inwestycji).

Prognoza. Prognoza na najbliższe lata jest dość pesymistyczna. Utrzymywanie się niekorzystnych proporcji pomiędzy polityką fiskalną i monetarną nie będzie sprzyjać wzrostowi inwestycji co przełoży się na słabnące tempo wzrostu PKB i spowolnienie procesu modernizacji gospodarki. Jednakże zaostrzenie polityki fiskalnej w nadchodzącym wyborczym roku wydaje się mało realne. W tej sytuacji wydaje nam się mało prawdopodobne, by Rada Polityki Pieniężnej była skłonna obniżyć stopy procentowe w I połowie 2001 roku, mimo, iż powoli spadająca inflacja prowadzić będzie jednak do wzrostu realnych stóp procentowych. Możliwość zmiany konfiguracji polityki makroekonomicznej pojawi się dopiero w końcu 2001 roku, jednakże pozytywne efekty tej zmiany, wynikające z przyspieszenia dynamiki inwestycji nie pojawią się przed upływem 2003 roku. W latach 2002-2003 polski eksport będzie wzrastał w dość wysokim (w porównaniu z tempem wzrostu PKB) tempie, nieco powyżej 7% rocznie. Czynnikiem sprzyjającym wzrostowi eksportu będzie szybsza (niż prognozowaliśmy w lipcu) nominalna dewaluacja kursu złotego, zwłaszcza wobec Euro (6% w 2001, 10% w 2002 i 4.5% w 2003) związana z wyższą inflacją krajową i umacnianiem się w latach 2002-2003 Euro wobec dolara. Mimo to w latach 2001-03 następować będzie spowolnienie tempa wzrostu PKB z 4.6% w 2001 do około 4.2 % w roku 2003. Wiązać się to będzie z faktem zbytniej redukcji tempa absorpcji krajowej w roku 2000 i 2001, w wyniku niekorzystnej mieszanki polityki makroekonomicznej, ukształtowanej w wyniku wzrostu inflacji w roku 2000 oraz niekorzystnych efektów “roku wyborczego” (niskiej skłonności rządu do podejmowania niepopularnych decyzji w roku 2000 i 2001). Ograniczenie wzrostu absorpcji krajowej w latach następnych będzie się wiązać z koniecznością zacieśnienia polityki fiskalnej w wyniku zmiany konfiguracji polityki makroekonomicznej. Niskie tempo wzrostu absorpcji krajowej oraz korekta kursowa osłabi dynamikę importu i przyczyni się do poprawy deficytu obrotów bieżących. Deficyt ten w roku 2000 powinien być niższy niż w roku 1999 (około 11.5 mld USD) i w relacji do PKB obniżyć się do poziomu 7.2%. W latach 2002-2003 nominalny poziom deficytu obrotów bieżących nie ulegnie zmianie a jego poziom w relacji do PKB obniży się do 6%. Utrzymanie się w latach 2002-2003 napływu FDI na poziomie 6-7 mld USD pozwoli na powolne odbudowywanie poziomu rezerw walutowych. W latach 2000-03 utrzyma się prawdopodobnie wysoka stopa bezrobocia. Sprzyjać temu będzie niskie tempo wzrostu PKB oraz wymuszona trudniejszą sytuacją przyspieszona restrukturyzacja przedsiębiorstw, wzrost podaży pracy, oraz brak możliwości szybkiego uelastycznienia polskiego rynku pracy. Oczekujemy, że obniżenie stopy rejestrowanego bezrobocia poniżej 14-15% będzie bardzo trudne. Przewidujemy utrzymanie restrykcyjności polityki makroekonomicznej w roku 2001, głównie narzędziami polityki pieniężnej. Nie przewidujemy możliwości znacznego obniżenia stóp procentowych przed wyborami, co przy rosnącej inflacji doprowadzi do odczuwalnego wzrostu realnych stóp procentowych. Nie przewidujemy możliwości znacznego ograniczenia deficytu budżetowego i deficytu sektora publicznego w roku wyborczym. Zacieśnienie polityki fiskalnej będzie musiało nastąpić latach 2002-2003 z konsekwencjami dla tempa absorpcji krajowej (wzrost w latach 2001-2003 w granicach 4%). Kontynuowanie polityki dezinflacji po szoku podażowym w roku 2000 i w warunkach strukturalnej korekty kursu walutowego, spowodowanej zmniejszonym napływem inwestycji bezpośrednich i finansowaniem deficytu obrotów bieżących w roku 2000 i 2001 zmniejszeniem rezerw walutowych w roku 2001 będzie utrudnione. Spowoduje to utrzymanie się 7% inflacji w roku 2001 i 6%, wolno malejącej inflacji w latach 2002-2003.

Pożądany kształt polityki gospodarczej. Utrzymanie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego wymaga zdecydowanego reagowania rządu na szoki podażowe i koordynacji działań rządu i NBP. Skutki błędnych decyzji w polityce makroekonomicznej prowadzą w najlepszym przypadku do istotnego spowolnienia wzrostu gospodarczego w średnim okresie czasu z negatywnymi konsekwencjami społecznymi (wzrost stopy bezrobocia, spadek dochodów realnych i spożycia). Wobec spowolnienia wzrostu, kluczowego znaczenia nabiera uelastycznienie rynku pracy. Brak postępu w tym zakresie może w średnim okresie zaowocować wzrostem bezrobocia do poziomu nieakceptowanego przez społeczeństwo. Utrzymanie zdrowych podstaw wzrostu gospodarczego wymaga postępu w zakresie dyscyplinowania polityki fiskalnej. Brak postępu w zakresie dyscyplinowania polskiej polityki fiskalnej powoduje dalsze zaostrzenie polityki pieniężnej, przy spadającej gwałtownie skuteczności jej narzędzi. W efekcie spowolnieniu ulega wzrost gospodarczy. Niezbędna jest kontynuacja prac nad strukturalną reformą polskich finansów publicznych. Długookresowym celem reform powinno być zmniejszenie skali fiskalizmu i ograniczenie zachęt do rozwoju szarej strefy, przy jednoczesnym utrzymaniu dyscypliny fiskalnej i wygospodarowaniu zwiększonych środków na wydatki o charakterze prorozwojowym (w tym związane z integracją z UE). Bilans obrotów bieżących powinien nadal pozostawać w centrum zainteresowania polityki makroekonomicznej (fiskalnej i pieniężnej). Mimo chwilowego zażegnania niebezpieczeństwa nadmiernego wzrostu deficytu obrotów bieżących, dokonanego kosztem spowolnienia wzrostu gospodarczego, problem bynajmniej nie schodzi z agendy. Dla zachowania kontroli deficytu niezbędna jest zarówno kontrola dynamiki popytu krajowego, jak przeciwstawienie się nadmiernej presji aprecjacyjnej tworzonej przez napływy kapitałowe. Niezbędna jest kontynuacja reform strukturalnych, a zwłaszcza przeprowadzonych w odpowiedzialny fiskalnie sposób reform sfery usług społecznych, oraz prywatyzacji i restrukturyzacji przedsiębiorstw państwowych. Stanowi to niezbędny element długookresowej promocji oszczędności krajowych i tworzenia podstaw zrównoważonego wzrostu. Płynny przebieg procesu negocjacji europejskich poprawi wizerunek zewnętrzny i bezpieczeństwo gospodarcze Polski. Szansa na stosunkowo szybkie członkostwo stanowić będzie zachętę do kontynuacji długookresowych inwestycji w Polsce, oraz zwiększać zaufanie do stabilności gospodarki.

Wykresy: